TİROİD BEZİ NEDİR?
Tiroit bezi boynun ön yüzünde bulunan ve metabolik hızını ayarlayan hormondur. Boynun ön yüzünde ve adem elmasının altında papyona benzer 15-20gr ağırlığında bir endokrin yani diğer adıyla bir iç salgı bezidir.
TİROİT HASTALIKLARI NELERDİR?
Tiroit hastalıkları tiroit bezinin büyümesi ( guatr), tiroidin nodül ve kistleri, tiroit kanseri gibi tiroit bezinin şekli yada tiroit inflamasyonu (tiroidit), tiroidi bezinin az çalışması (hipotiroidi ) ve tiroit bezinin çok çalışması ( hipertiroidi) gibi fonksiyonuyla ilgili hastalıklar olabilir.
TİROİD HASTALIKLARINDA RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?
.Soy özellikleri önemlidir ve dikkate alınmalıdır. Ailede tiroit hastalığının olması, boyuna radyasyon maruziyeti, amiodaron ve radyo opak madde ve aşırı iyot içeren ilaç ve uygulamalar, kötü beslenme, iyottan fakir beslenme ( guatr oluşumunu artırır) ve inflamasyonu artıran kötü yaşam tarzı tiroit hastalığı yönünden riski artıran faktörlerdir…
TİROİD KAN SONUÇLARI NASIL DEĞERLENDİRİLİR?
Tiroit bezi hormonu metabolizma hızının ayarlar. Kafa içinde hipofizden salgılanan sTSH ( tiroit stimulant hormon ) boyundaki tiroit bezini uyararak serbest t4(st4) ve türevi serbest t3(st3) hormonu salgısına neden olur. T4 ve t3 düzeyine göre sTSH artar yada azalır. Bazı hastalıklarda veya otonomik olarak yada bazı maddelerin tetiklenmesi ile hipofiz bezi ile tiroit arasındaki bu denge bozulur. sTSH, st4 ve st3 tiroit bezinin fazla yada az çalışmalarının biyokimyasal göstergeleri olur. Metabolizmanın ihtiyacına göre fizyolojik olarak tiroit bezinden salgılanan st4 ve ondan türetilen st3 düzeyi arttığında hipofizde salgılanan sTSH hormonun baskılanır, yani sTSH salınımı azalır. Tersine tiroit bezinden az st4 ve st3 düzeylerinde azalma olursa sTSH hormonu artar ve tiroit bezini uyarır. Çoğunlukla ve sık gördüğümüz tiroit bezi kökenli problemlerde sTSH ile st4 ve st3 ters ilişkilidir ve biri (stsh) artığında diğer ikisi( st4 vesT3) azalır. Tiroit bezinden nadiren hipofizden köken alan bazı bozukluklarda ise bu zıt ya da ters ilişki ortadan kalkmıştır. Bunu basit sTSH sT4 ve sT3 testleri ve hipofiz görüntüleme yöntemleriyle anlayabiliriz. Görme bozukluğu, baş ağrısı gibi hipofize ait olabilecek bulgular da hipofiz kaynaklı şüpheyi artırır. sTSH değeri yükseklik ve düşüklükleri st4 ve st3 le kıyaslayınca tiroit hastalıklarında daha hassas ve uzun dönem göstergesidir. sTSH değerleri yüksekliğinde kişinin şikayetleri varsa ( depresyon, infertilite, gebelik planlama, kalp hastalığı riski, lipid bozuklukları gibi) veya tiroide karşı gelişen antikorlar yüksekse kişilere tiroit yerine koyma tedavisi verilmelidir. Yerine koyma tedavisinde uygun tiroit ilacı doz aralıkları ve kişinin hipotiroit veya hipertiroit semptomlarını sorgulamak çok önemlidir. 2012 yılında yapılan çalışma tiroit hormon yerine koyma tedavisinde %50 hastada yeterli aralıkta olmadığını göstermiştir. Yeterli tiroit düzeyi sağlandıktan sonra 6 le 12aylık peridotlarla takip etmek gerekir. sTSH normal değerleri genç yaş gurubunda 0.35-4,5 mlU aralığındadır.
TİROİDİT BULGULARI NELERDİR?
En sık otoimmün hastalık olan tiroidit tiroit dokusundaki inflamasyona bağlı zamanla tiroit hormon salgısını bozar ve genellikle azaltır ve hipotiroidi adını verdiğimiz durumun gelişmesine sebep olabilir. Tiroidit gelişmesinin göstergesi anti-tpo yüksekliği ve tiroit ultrasonunda düzensizlik ile basitçe hastaya zarar vermeden anlaşılabilir. Bazen de akut tiroiditlerde olduğu gibi boyun ağrısı ile kendini gösterebilir( de quevain sendromu)
HASTALIK BELİRTİLERİ NELERDİR?
Tiroit bezinin az çalışması bütün metabolizma değerlerini yavaşlatır. Ciltte kabalaşma, saç dökülmesi, halsizlik, dalgınlık, soğuğa tahammülsüzlük, üşüme hissi, kabızlık, kilo alma, algıda azalma ve bozulma, depresyon, bilişsel fonksiyon bozuklukları, bunama(demans), cinsel istek kaybı, adet düzensizliği, infertilite( gebe kalamama) uyku bozukluğu, kas ağrıları, kuru cilt olabilir. Tiroit bezinin çok çalışması ise sinirlilik, bilişsel fonksiyon bozuklukları, bunama(demans), çok yemek yemeye rağmen kilo kaybı, çarpıntı, ritim bozuklukları, ellerde titreme, uykusuzluk, kaşıntı yapabilir……
TEDAVİSİ NASIL OLUR?
Tiroit bezinin az çalışmasının tedavisi kolaydır. eksikliğin derecesini gösteren stsh ve st4 st3 düzeyine göre günde bir kez aç alınan tiroit hormon yerine koyma tedavisidir ve genellikle ömür boyu sürer. Kan düzeyleri normallerine göre tedavisi yapılır. Tiroit nodülleri hormon salgılama durumu, boyutu, us özelliklerine göre biyopsi sonucuna göre ilaçla, kanser bakımından riskli ise cerrahi, tek aktif hormon salgılayan nodülse radyoaktif iyot ile tedavi edilebilir. Bir santimetreden büyük nodüllere ultrason yapılır ve gerekirse biyopsi sonucuna göre tedavi planlanır. Guatr, haşimato tiroiditi ya da diğer tiroit hastalıklarının gebelerde takibi çocuğun gelişimi açısından kritik olduğundan bu kişiler daha sık ( iki ayda bir gibi) ve yakından takip edilmelidir. Haşimato tiroiditi olan kişilerin otoimmün hastalık yönünden yine sık görülen ve vücut için çok önemli olan b12 eksiklik durumu da kontrol edilmelidir…..
