Check up niye yapılmalı, nasıl yapılmalı, kriterleri, kapsamı ve takip ortamı nasıl olmalı üzerine öngörü ve değerlendirmeler.

Check Up ile kişinin sağlık durumunu değerlendirilir. Eğer yaşam tarzı bu değerlendirmede mukayeseli ( karşılaştırmalı) ele alınmıyorsa son derece eksik bir değerlendirme olur. Kişilerin takip kriterleri sadece muayene ve yaşam tarzı bile olabilir. Ya da bu takip kriterleri hemogram, şeker, karaciğer/böbrek testi, crp, lipid profili gibi metabolizma gibi beş on göstergeden yirmi otuz parametreye kadar geniş hale dönüştürülebilir. Göstergeler genişledikçe maliyet artar.

Testler risk durumuna göre değişmekle birlikte kişinin temel metabolik özelliklerini gösterme kapasitesinde, ama olabildiğince ekonomik ve tabi bireyselleştirilmiş olmak durumundadır.

Sağlık değerlerinin yorumlanması ve takibi nasıl olmalı?

Kişiler sağlıkları için hangi parametreleri adıysa o parametrelerin değeri iki alanda belirleyici olacaktır. Bunlardan birincisi takip kriteri olarak alınan göstergelerin yaşam tarzıyla birlikte mukayeseli ele alınmasıdır. Yani tansiyon yüksekse, aşırı kilo varsa veya kan değerleri bozukluk varsa kişilerin genetik veya soy özellikleri ve yaşam tarzı (beslenme, hareket düzeyi, stres ve uyku durumu gibi parametrelerle) ele alınarak bu değerlerin yorumlanmasıdır. Sadece hekimin bu değerleri yorumlanmasının ötesinde kişiye sonuçlarla yaşam tarzı arasında ilişki kurmasını sağlayacak “farkındalık” sağlık eğitimi de verilmesi gerekmektedir.

Yaşam tarzı ve fizik değerlendirme, kan parametrelerinin takibi yeterli mi?

Hayır. Bu tespit edilen sağlık göstergelerinin zamanla değişim değerleri de ele alınmalı kişiye zamanla oluşan farkları yaşam tarzı ile nasıl değişebildiği anlaşılabilir biçimde veya grafiklerle gösterilmedir.

Kişilere mevcut sağlık durumu, yaşam tarzı ile bu sağlık durumunun ilişkilerini kurmak yeterli olur mu?

Bu sorunun cevabı kişiseldir. Farklılık gösterecektir. Bu farklılıklar kişinin kendine ve olanaklarına bağlıdır. Kişinin zamana yayılmış takip kriterlerini kendi mikro veya makro çevresinde yaygınlaştırması, eşine, arkadaşlarına, ailesine, bulunduğu ortama yayma ve paylaşma ve uygulama olanakları ile ilişkili olacaktır.

Takip periyodu( aralıkları) ne olmalı? Tansiyon, şeker, tiroid fonksiyonları gibi yakın takip gereken durumu yoksa 3-6 ay bir değerlendirmek uygun olacaktır.

Check Up için temel sorgulama ve ölçüm neler olmalı?

Varsa şikayetleri, kişinin soy ve öz geçmişi, yaşadığı iş ortamı, beslenme, egzersiz ve/veya hareket düzeyi, uyku, stres durumuyla birlikte vücut sistemlerinin göstergeleri olan sindirim dışkılama şişkinlik kabızlık, nefes darlığı, çarpıntı, 3-6 ay kilo değişimi gibi bütüncül ve genel değerler sorgulanmalıdır.

Fizik ölçümleri kişinin kendi kendine yapabileceği kilo boy oranı(vücut kitle endeksi) tansiyon, nabız, bel/kalça çevresi oranlarından başlar ama oksimetre, kas yağ oranı gibi herkesin çok az maliyetle yapabileceği ölçümler bile kıymetli olabilir. Ya da hemogram, akş, HbA1c, trigliserid ldl kolesterol, hscrp, sedimantasyon, bun/kreatinin GFR, alt ast alp ggt ürikasit, sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum, idrar tetkiki (mikro albumin, ph, idrar mikroskobisi) gibi yaşam tarzı göstergesi olan temel metabolik değerler yada daha ileri b12, folik asit, demir, demir bağlama kapasitesi, ferritin, homosistein gibi biyokimyasal yada biyoimpedans, ultrason, akciğer grafisi gibi testlere yayılabilir. Testlerin sayısı artıkça öngörüde bulunma kapasitesi ve tabi ki maliyet de artacaktır. Fakat sadece vücut ölçümleri ve yaşam tarzı mukayeseli değerlendirme ve karşılaştırmaları takip ve değerlendirmede kendi çapında önemli ve yeterli gösterge olabilecektir. Bu sosyoekonomik duruma göre kişileştirilmeli ama olabildiğince geniş bir toplum temsili olabilecek genişlikte olmalıdır.

Buraya kadar olanları özetlersek sırasıyla;

Sağlık durumunu ayrıntılı konuşma ve sorgulama

Muayene ve ölçüm

Yaşam tarzı ve öz/soy geçmiş ile mukayeseli biçimde ölçümlerin yorumlanması

Kişinin bilgilendirilmesi, farkındalık kazanılması, hedeflerin konması

Tüm parametrelerin zamana özgü kayıt ve grafikle görselleştirmek.

Bu değerleri mukayeseli karşılaştırma için kayıt ortamı neresi olabilir?

Yukarıda söylediğimiz gibi kaydettiğiniz kriterler temel göstergeler olabildiği gibi çok sofistike veya kişisel değerler de olabilir. Yani kayıt ortamı evinizdeki kağıt kalemden, bilgisayarınızdaki digital bir ortam veya kişilerin kendi kimliklerini gizleyebildiği ama diğer katılımcılarla kendi sağlık göstergelerini mukayeseli takip edebildiği bu amaçla planlanmış block chain ortamı olabilir

Bedeninizi değerlendirme de kayıt içeriğinde olduğu gibi çok ya da sofistike olabilir. Basit tansiyon, nabız kilo, kalça/bel çevresi oranlarının  eterli olabilir. Ya da bu daha genişletilerek temel biyokimya kan değerleri, kas yağ ölçümleri gibi değerlerle genişletilebilir. Fakat burada önemli olan bu takip göstergelerinin kapsamından çok kişilerin yaşam tarzı ile beden ölçüm göstergelerini uzun dönem ve mukayeseli biçimde (hangi yaşam tarzında hangi değerler oluştu gibi) farkındalık geliştirmesidir.

Ölçme ve kayıt alma işlemi gelecek zamanlarda bize hem kendimizi bütünsel değerlendirme hem zamana ve yaşam tarzlarına göre karşılıklı mukayese imkanı sağlar. Bunun toplumun diğer kesimleri ile mukayeseli ve teknik analizini verebilecek en pratik göstergelerinden biri block chain ortamı olabilir.

Block chain takip ortamı ölçümler kaliteli (standartlı ve denetimli) gerçekleşirse sağlık durumunuz ve risklerinizin toplumun diğer kesimlerine göre hangi ortalamada olduğunun da göstergesi olabilecektir. Bu teknolojik ortam aynı zamanda kişisel bilgilerin gizli kalması sürecini de kapsayabilecek teknolojidir. Bu kabaca kişiye tolumdaki diğer kişilere göre hangi risk diliminde olduğunun hem göstergesi hem yaşam tarzını düzeltme için motivasyonu- güdüleyici faktörü de olabilecektir. Ayrıca kronik hastalıkların bu kadar arttığı ve diyabet hipertansiyon tıkayıcı akciğer hastalıkları( koah) ve kanser gibi kronik hastalıklarda çaresiz kalan veya maliyetleri çok yükselen hastalık yükünde risk faktörlerini göstermesi ve risk/maliyet primleme ve önleme anlamında prospektif (öngörücü) sigorta sistemine dönüştürülebilir.

Dr.Mücahit Altuntaş
İç hastalıkları Uzmanı